Yazınsal çeviri bağlamında toplumsal değişimin temelleri: “tercüme odası” ve “tercüme bürosu”

Abstract

Tarihsel açıdan bakıldığında, toplumsal ve kültürel değişimi yaratan etmenler farklı koşullar tarafından biçimlendirilmektedir. Bu koşullar, kimi zaman doğal ve evrimsel bir sürecin sonunda gerçekleşebileceği gibi, merkez konumda bulunan bir gücün yönlendirmesi doğrultusunda da değişebilmektedir. Bu değişimin, doğal süreçten farklı olarak daha kısa zamanda ve daha dizgeli olarak gerçekleşmesinin nedeni, değişim sürecinin belli bir program ve işleyiş kapsamında planlanıp ulaşılmak istenen hedefe uygun kararların alınmasıdır. Değişimi tetikleyen kararların alınması, genellikle bir gereksinim, diğer bir deyişle, farklı alanlarda istenilen bazı gelişmelerin sağlanamaması ya da bir yetersizlik ve eksik kalması sonucunda oluşmaktadır. Bilim ve edebiyat alanında meydana gelen gelişmeler, yerel insan ve maddi kaynakların yetersiz kaldığı bazı dönemlerde yabancı kaynaklardan çeviri yoluyla aktarılarak gerçekleşmektedir. Söz gelimi bilim dilinin Latince ya da Arapça olması, bilginin paylaşımını her ne kadar kolaylaştırmış olsa da bilimin geniş kitlelere ulaştırılması için bu tür metinlerin ulusal dillere çevrilmesi kaçınılmaz olmuştur. Bu süreç, on beşinci yüzyılda matbaanın bulunmasıyla birlikte kitap üretimine koşut biçimde tüketimin de artmasıyla hızlanmıştır.