Atıktan üretmek: tasarım ve dönüşüm

Abstract

Tükenen doğal kaynaklar ve artan atık miktarı, her alanda güncel tartışmaların konusudur. Her gün yaklaşık 300 milyon ton plastik atığı ortaya çıkmakta ve yalnızca %25’i geri dönüşüm sürec ile geri kazanılmaktadır. Diğer taraftan geri dönüştürülmüş plastik ürünler, piyasada daha çok ikincil ürün olarak yer bulmaktadır. Bu noktada tasarım katkısı ve yeni nesil geri dönüşüm denemeleri tartışmaya değerdir. Bugün kullandığımız anlamıyla tasarım uğraşı, zanaatten ayrı bir faaliyet alanı olarak sanayi devrimi ve seri üretim ile birlikte ortaya çıkmıştır. İklim değişikliği ve kirliliğin hızla arttığın dönemin ürünüdür denebilir. 1960’lar ile birlikte birçok alanda olduğu gibi tasarım disiplinlerinde de çevreye duyarlı alternatif yaklaşımlar ortaya çıkmaya başlamıştır. Günümüzde ise yeniden kullanım, ileri dönüşüm (upcycle) ve geri dönüşüme (recycle) odaklanan çalışmaların sayısı hızla artmaktadır. Akademik araştırma ve yayınların yanında özellikle ürün tasarımı ve yapı malzemelerine odaklanan uygulamalarda mevcuttur. Bu bağlamda, plastik atıklarının geleneksel geri dönüşüm sürecinin yerine alternatif süreç ve yöntem önerileri getiren girişimler ve tasarımcılar, öncül örnekler olarak incelemeye değerdir. Bu çerçevede çalışma kapsamında, geri dönüştürülebilir plastik atıklarını hammadde olarak kullanan ve bir tasarım ürününe dönüştüren the good design, ecopixel ve plasticiet öncül örnekler olarak ele alınmaktadır. Belirlenen örnekler, atık plastikleri sıcaklık ve basınç ile şekillendirmektedir. Ancak geleneksel geri dönüşüm sürecinden farklı olarak tek ısıl işlem uygulamakta ve tam erime gerçekleşmeden, düşük sıcaklıkta ürüne biçim vermektedir. Benimsedikleri üretim anlayışı ile emek yoğun ve zannatte yaklaşan bir tavır sergiledikleri söylenebilir. Seçilen örnekler, hammadde temin süreçleri, üretim yöntemleri ve mevcut uygulamaları bağlamında karşılaştırılarak incelenmekte, ileri dönüşüm (upcycle) ile geri dönüşüm (recycle) arasında kalan yeni nesil dönüşüm süreci bağlamında tartışılmaktadır.