Uzaktan eğitim sistemi ve panoptikon metaforu: akademisyenin ekrandaki yeri

Abstract

Pandemi dönemiyle birlikte sağlık, eğitim, yönetim, hizmet gibi pek çok alanda yaşanılan dönüşümler kuşkusuz bu alanlara ilişkin yeni sorgulamaları da beraberinde getirdi. Başlangıçta bir bilinmezlik ile karşı karşıya kalınmışken zamanla sistemin oturması ve belki de daha doğru bir ifadeyle bu sürece alışılması ile her alan kendi yolunu belirledi. Özellikle yükseköğrenim alanı bu noktada en hızlı aksiyon alması gereken alanlar içerisindeydi. Nitekim uzaktan eğitim sisteminin devreye girmesi ile süreç adaptasyonu başladı. Bu noktada uzaktan eğitimde çoğunlukla öğrencilerin; ilgileri, ruhsal durumları, teknolojik yetersizlikleri gibi öğrenci merkezli bir süreç adaptasyonun üzerinde duruldu. Bu bakımdan madalyonun bir diğer yüzü olan akademisyenin adaptasyonu tarafının daha az tartışıldığı söylenebilir. Bilgisayar ekranı, bir taraftan akademisyen ve öğrenci arasında köprü kuran bir iletişim aracı olmayı başarırken bir taraftan da bariyer olmaya başlar. Kaldı ki çeşitli platformlar (uzem, whiteboard, microsoft teams, zoom gibi) aracılığıyla yürütülen derslerde, öğrencilerin kamera açmama insiyatifi ile karşı karşıya bırakılan akademisyenler, ekranda sadece kendi ifadesini görebildiği ve hatta çoğunlukla da sadece kendi sesini duyduğu bir ortama hapsolabilmektedir. Sistem tarafından kaydedilen dersler akademisyen cephesinden değerlendirildiğinde, öğrenciler ve üniversite yönetimi tarafından daimi bir gözetlenme durumu söz konusu olmaktadır. Tam da bu nokta da Fransız düşünür Michel Foucault’nun “panoptikon metaforu ve bedenin kontrolü” ifadeleri uzaktan eğitim sistemini irdeleme bağlamında çarpıcı bir söylem yaratabilir. Bu kapsamda çalışma, ana eksenini uzaktan eğitim sisteminde akademisyenin durumu üzerine oturturken söz konusu bu durumu panoptikon metaforu, ekran, beden ilişkisi üzerinden açıklamayı ve tartışmayı hedefler.